Gure planetaren gaineko biziaren historiari buruz mintzatzen garenean, lehenaldiko garaietan bizi izan diren eta harrietan, ia sedimentarioetan bakarrik, orain arte kontserbatu diren izaki bizidunen hondakinetan (eta bai beraien aztarnetan, hau da fosiletan)oinarritzen gara.
Fosil-hondakin hauen azterketei esker,denboran zehar izaki bizidunek izandako eboluzioa ezagutu dezakegu; forma primitiboetatik garatuenetara.
Kasu batzuetan eboluzio hau bapateko suntsiduraz ebakita geratzen da. Orokorki suntsidura-mota hauek talde batzuei batera eragiten diete eta aldien arteko mugekin bat etorri ohi diren gertaera garrantsitzuak adierazten dituzte erregistro geologikoan. Honen adibideak hurrengoak ditugu: Trilobiteen desagerpena Permikoaren amaieran, edo dinosauruena Kretaziko-Tertziarioaren mugan.
Dena den, gehienetan gertatzen dena suntsidura txikien kopuru handia izaten da eta beste espezie batzuen bitartez espezie batzuen ordezkapena burutzen da eboluzio normalaren barruan.
Fosil-hondakin ezagunen ugaritasun eta aniztasun handia dela medio, Lurraren gaineko biziaren historia nahikoa zehatz berreraiki dezakegu, baina kontuan hartu behar dugu fosil hauek gure planetaren eraketaz gero existitu diren izaki bizidunen multzoaren zati txiki bat besterik ez direla ere. Organismoen heriotzaren eta fosil bezala aztarnategietan beren agerpenaren bitartean burutzen den prozesu-kopuru handiak (garraioa, lurperaketa, disoluzioa, etab.) haien parterik handiena desger dadin determinatzen du aurreko pausoren batean.
Duela 65 milioi urte inguru, dinosauroak desagertu ziren, eta galera hori ere sumendiekin lotzen dute batzuek. Nahiz eta dinosauroen desagertzea azaltzeko teoriarik onartuena talkaren teoria den, ikertzaile guztiak ez datoz bat horrekin. Adibidez, Princetongo Unibertsitateko Gerta Keller paleontologoak uste du Deccango (India) erupzioek eragin zutela desagertzea.
Orain dela gutxi, berriz, alderantzizkoa iradoki dute Brown Unibertsitateko paleontologoek; hau da, dinosauroei gailentzen lagundu zietela sumendi-erupzioek. Izan ere, duela 200 milioi urte Pangea superkontinentea banatzen ari zen, eta erupzioak etenik gabe gertatzen ziren. Paleontologo horiek ondorioztatu dutenez, erupzioen ondorioz garai hartan nagusi zen espeziea desagertu zen, crurotarsan izeneko krokodilo-antzeko animalia bat. Eta horretaz baliatu ziren dinosauroak planetaren jaun eta jabe bihurtzeko.
Bulkanologoek ohartarazi dute Islandian erupzio gehiago gerta daitezkeela hemendik aurrera, jarduera handiko ziklo bat hasi dela baitirudi. Hala eta guztiz ere, ez da pentsatu behar duela milaka milioika urteko egoera berrituko denik.
Era geologikoak
